EWALUACJA

Według PARP to ocena wartości programu lub projektu w oparciu o określone kryteria. Ewaluacja dotyczy programów sektora publicznego, których wartość nie jest bezpośrednio weryfikowana przez rynek, jak ma to miejsce w sektorze prywatnym.

Działania ewaluacyjne mają służyć następującym celom:

• poprawie efektywności i skuteczności interwencji publicznych,
• zwiększaniu przejrzystości oraz promowaniu działań podejmowanych przez instytucje publiczne,
• kształtowaniu kierunków działania sektora publicznego,
• poznawaniu mechanizmów funkcjonowania programów.

Badanie ewaluacyjne jest procesem, w którym zleceniodawca, zleceniobiorca i zainteresowani rezultatami biorą aktywny udział. Kluczowe dla badania jest wspólne ustalenie zakresu kryteriów ewaluacyjnych, pośród których najważniejsze to:

• skuteczność (effectiveness) – pozwala określić, czy osiągnięto zakładane cele
• efektywność (efficiency) – polega na porównaniu zaangażowanych zasobów z osiągnięciami na poziomie produktów, rezultatów lub oddziaływania programu
• trafność (relevance) – pozwala ocenić zgodność celów programu z potrzebami sektora czy regionu
• użyteczność (utility) – polega na porównaniu potrzeb sektora z osiągnięciami danego programu
• trwałość (sustainability) – polega na określeniu trwałości efektów programu po zakończeniu jego finansowania

Na ich podstawie ewaluatorzy układają pytania ewaluacyjne i szukają informacji do analizy. Efektem pracy jest raport ewaluacyjny, którego wnioski i rekomendacje służą do refleksji nad programem. Ewaluacja jest użyteczną gdy jej wyniki zostaną wdrożone.

Ewaluacje dzielą się według wielu kluczy. Jednym z nich jest termin przeprowadzania badania względem programu. Możemy wyróżnić:

• ewaluację formatywną (ex-ante): przeprowadzana jest przed realizacją programu dla udoskonalenia dokumentów programowych, a zatem samych programów. Ewaluacja ex-ante jest podstawą do przygotowania ostatecznych wersji założeń programu.
• ewaluacje okresową: przeprowadzana jest w trakcie wdrażania programu, np. w funduszach strukturalnych w połowie okresu programowania (ewaluacja mid-term). Jej efektem jest wstępna ocena interwencji i dostarcza informacji do przygotowania dokumentów dla następnego okresu programowania.
• ewaluację bieżącą (on-going): przeprowadzana jest w trakcie wdrażania programu, jednak w przeciwieństwie do ewaluacji mid-term nie jest określony jej dokładny moment realizacji. Ewaluacja on-going przeprowadzana jest np. w przypadku, gdy monitorowanie ujawniło odchylenia od założonych wartości wskaźników. Jej efektem jest identyfikacja barier realizacji celów.
• ewaluację końcową (ex-post): przeprowadzana jest po zakończeniu wdrażania programu (jakiś czas po, ale nie później niż trzy lata) i służy dostarczeniu informacji o długotrwałych efektach interwencji.

W zależności od sposobu przeprowadzenia badania możemy wyróżnić:

• ewaluację wewnętrzną realizowaną przez instytucję realizującą lub nadzorującą dany program.
• ewaluację zewnętrzną zlecaną instytucji niezależnej, najczęściej w drodze przetargu